Açò plan qu’ei vertat certèna
Que mos ac conda Lafontèna
E jutjatz donc s’ei pas vertat!!
Aqueth mentur que n’a jurat.

Ath cap d’un hai, darrèr eth vilatge,
Un joen corbàs, tot ajocat,
Que tengui’en bèc un hormatge
Qu’avia pas de segur crompat.
Un vielh gus de renard, Renarda, credi qu’èra,
Que lotjava tot près, vesin d’ua garièra,
E que’u sentic. Se Dieu dèc un bèc ath corbàs,
Ara vop plan que’u dèc un doble nas,
(...)
En aqueths vèrses, de sigur, qu’avetz arreconegut Eth corbàs e eth arrenard de Lafontaine o meslèu eth deth abat Fagès, aumoinèr deth collègi de Sent-Gaudenç (sègle XIX^au). Eth abat qu’editèc mes d’ua haula imitada de Lafontèna en «patoès de Sent Gaudenç». Que son saborosas, un bricalh trufandèras, leugèras e en un parlar mes familiar qu’eth fabulista francés.


Anna-Pèir Darrées

Maiada qu’ei un mot qu’amanta mès de ua reliatat.
Eth mai deth prumèr de mai coma eth mes de mai que vengueria deth latin maius, madeish arradic que major. Que balhèc per exempler major en occitan, que pòrta donc era idèia de quauqu’arren de bèth e de gran. Que pensam automaticament ath arbe de mai que’s quilha entath prumèr de mai.
En occitan parlat, parlam pas tròp deras maiadas, que mos estimam mès eth vèrbe maiar. Per exemple que podem díguer : « que vam anar maiar » ; « ua tala qu’ei estada maiada » o encara « en aquera comuna que maian encara eths conselhèrs ». Maiar qu’ei tostemps era joenessa que se’n ocupa, e qu’ei tostemps entà aunorar quauqu’un o quauqu’arrenen tot quilhar un mai, un arbe vert o un pau flocat, devant casa sua o en ua plaça importenta.

Ena ficha deth inventari deth patrimòni culturau immateriau de França que trobam aquera explicacion simbolica entaras maiadas en Gasconha (Shalòssa) : « Eths mais qu’expriman era dobla cara dera data deth 1^èr de mai, dangerosa e benefica ath madeish temps. Era net deth 30 d’abriu ath 1^èr de mai qu’ei en efèt un passatge, peligrós coma tot passatge, entre dus tempses : eth temps vielh (era mòrta-sason), e eth temps navèth (eth dera renavida, dera reneishança). Entre eras fòrças dera mòrt e eras dera vita, eth combat n’einpas ganhat d’avança (qu’ei eth temps dera lua arroja e deths sents de glaç que hèn palanquejar eth temps entram ivèrn e estiu ».
Qu’ei un rite de fertilitat, eth arbe quilhat qu’ei un simbèu fallic evident. Que n’i a que i veden ua remenbrança deth culte ath diu arroman dera poténcia masculina Priapa. En alandar eth camp d’interpetracions, que i podem véder ua permanéncia deth culte d'un esperit dera fertilitat e ua faiçon de celebrar era vegetacion que torna èster vigorosa e que creish de pertot.
Qu’a tanben quauquas semblanças dambe eth arbe de Pascas, celebrat peths países germanics, un arbe en tèrra o talhat e que bròta. Que i penjan ueus decorats o pintrats e que s’acompanha soen d’un bèth huec collectiu alugar per dehòra era net de Pascas.

Ací en Gasconha, eths exmples non mancan pas tanpòc, en Shalòssa, ath torn de Tartàs, era joenessa, eths conscrits, que preparan tostemps un mai, un pin qu’ei estat talhat en bòsc, flocat de flors e de garlandas de papèr colorat. Après que’u pòrtan dinc ara plaça e que’u quilhan. E que s’i pòt dançar ath torn. Que trobam variantas d’aqueth arbe de mai pertot en Occitania e pertot en Euròpa. Eth arbe causit que càmbia d’un parçan ath aute, que depen dera esséncia que domina que pòt èster pin, avet, garric, bedoth, etc.
Ací en Comenge qu’èran eths gojats que maiavan. Era net deth prumèr de mai que plantava ua petita avet tota flocada devant era maison deras gojatas maridaderas o que i penjava ua polit ram, o polit boquet de brancas e de flors. Qu’èra un aunor d’arrecéber aquera distinccion entara gojata e entara maison.
Ath contrari, s’èra ua gojata qu’eths joenes trobavan lèja o tacanhèra, que’u penjavan un braçat d’ortigas, çò qu’èra un afront violent.

En Coserans, que’s hèva tanben mès que parlavan meslèu de « ramadas », un mot encara mès evident que deisha imaginar era arramas talhadas entara ocasion o eths ramelets, boquets entà botar devant eras maison deras gojatas deth vilatge.
Justament, que trobam ua referéncia en aquera cançn tradicionala de Provença :
« Vaquí lo polit mes de mai
Que tout galant planta son mai.
N’en plantarai un a ma mia,
Serà mai aut que sa teulissa ».
Aquera net de transicion, qu’ei tanben ua net de transgression, que tròba encara a Carnaval… E òc, maiar qu’ei tanben eth moment on era joenessa van anar panar pendent era net. Eth rituau que consista a anar panar un quauqu’arren en cada maison e d’ac portar tot sus era plaça o devant era glèisa : contravents, bancs, pòt de flors… Eth maitin, tot le monde qu’ac sabian, e que s’avavan arrecuperar eras causas sense cap d’animositat. E que podia anar lonh coma anar penjar un arneish ath cap d’un arbe.
Que’s podia tanben inversar utisses entre duas maisons qu’èran fachadas, ua faiçon d’ahiscar mès tanben de forçar-les a parlà’s, aumens entà arrecuperar cada un eth son ben. Qu’ei un jòc e pas brica ua provocacion… pr’aquò aquera tradicion que’s pèrd, pro’mor d’un gran cambiament de poblacion venguda deth exterior que supòrtan mau aquera mòda e que creava conflictes.
En d’autes endrets aquera faiçon de maiar que’s podia hèr a d’autes moments, coma per exmple a Cassinhabèra on maiavan eth diluns dera hèsta, entà Sent Gili, eth 1^èr de seteme.

A Encauça, d’amedassavan tot en pont deth Òb, ath miei deth vilatge, ua faiçon de blocar tot eth vilatge. Coma mos diguian eth monde sus plaça, simbolicament, eth dia dera hèsta deth trebalh, qu’ei sentit coma entà empachar eth monde d’anar trebalhar, sia en panar-les eth utís sia en empachar-les de partir. Que i podem véder tanben, dambe era inseguretat deth temps en aquera sason, un arrèst symbolic entà non pas comprométer eras seguida deths trabalhs dera tèrra.

Maiar que venguec dambe eth temps ua faiçon d’aunorar eras autoritats. Ara Edat Mejana, de cap ath sègle XIII^au, un bricalh pertot en Euròpa, eths paisans que solian quilhar un mai devant era casa deth senhor. Mès tard, en eths países industrializtas, que podian quilhar un mai devant era casa deth patron dera usina.

En Comenge, quauques vilatges que mantenguen era tradicion de maiar eths conselhèrs municipaus après eras eleccions. Se vos passejatz per Siadors, Sent Blancat e per tot eth Nebosan, que veiratz paus quilhats devant eras maisons deths elijuts, dambe un escut aras colors dera Republica Francesa. Aquiu tanben qu’ei era joenessa que se’n ocupa e eth conselhèr eth mèra que les deu arremerciar en tot pagar-les un cop a béver.

Que vedem tanben maiada entà un maridatge o ua neishança. Ad aqueth moment que van penjar en arbe objectes simbolics : vestits, sosten-popas, objèctes a connotacion sexuala, o, entà un hilhucon, popilhs, chuquetas, etc.
D’autes paus que son quilhats entà d’autas hèstas, Raimonda Tricoire en son Folklore de Montségur parla qu’un pau quilhat e flocat d’un bèth boquet de blat devant era maison, ua faiçon de hèr saber aths que passavan qu’avian acabar d’entrar era garba e qu’avian era recòlta ath eishut.
Bien solide, impossible de non pas pensar ath har o ath halhar de Sent Joan, n’ei pas un mai a fèt, qu’ei mès complèxe, mès que i trobam parentats o semblanças : qu’ei preparat peths darrèrs maridats deth vilatge, qu’ei un arbe, qu’ei un simbèu fallic, qu’a ua fonccion de feconditat e que celèbra ath solelh ath zenit, un aute passatge, deth printemps ath estiu, eth moment peligrós tanben a on jogam totas eras arresèrvas entara maisoada, òmes coma bèstias.

Esbarèish (65)
Divendres 9 de mai
18h
Conferéncia musicala sus era Sent Joan e eras hèstas deth solistice d’estiu en eths Pirenèus Centraus dambe Matiu Faure e Domenge Barés. Seguida d’un temps d’escambis e un petit còp a béver

Aspèth (31)
Diluns 12 de mai
9h – 16h
Mediacion ena escòla Germaine Barés sus eth tèma dera Sent Joan en Comenge e talhèr de sons primitius.

Lanamesan/ Sent-Laurenç deNesta (65)
Dijaus 22 de mai
Mediacions enes collègis de Lanamesan e de Sent Laurenç de Nesta sus eth tèma dera Sent Joan ena Nesta e talhèr de sons primitius.

Sent Lari Bonjan (31)
Divendres 23 de mai
Sala deras hèstas
20h30
Conferéncia musicala sus era Sent Joan e eras hèstas deth solistici d’estiu en eths Pirenèus Centraus dambe Matiu Faure e Domenge Barés. Seguida d’un temps d’escambis e un petit còp a béver.

Eishelh (09)
Dissabte 24 de mai
10h – 17 h
Talhèr de fabricacion halhas de pèlas.

Aurinhac (31)
Dimarç 27 de mai
Musèu deth Aurinhacian
9h30 – 12 h
Mediacion sus eth tèma dera Sent Joan en Comenge e talhèr de sons primitius.

Giròsp e Golho (31)
Dissabte 31 de mai
10h – 17h
Talhèr de fabricacion halhas de pèlas.

Dimenge 1^èr de junh
Sala deras hèstas de Giròsp
14h30
Conferéncia musicala sus era Sent Joan e eras hèstas deth solistici d’estiu en eths Pirenèus Centraus dambe Matiu Faure e Domenge Barés. Seguida d’un temps d’escambis e un petit còp a béver.

Sent Guironç (09)
Diluns 2 de junh
Ciutat Escolaria deth Coserans
Mediacion sus eth tèma dera Sent Joan en Coserans e talhèr de sons primitius.

Sent Biat (31)
Divendres 6 de junh
Coletge François Cazes
Mediacion sus eth tèma dera Sent Joan en Comenge e talhèr de sons primitius.

Molins (09)
Dijaus 12 de junh
Escòla
9h – 16h
Mediacion sus eth tèma dera Sent Joan en Coserans e talhèr de sons primitius.

Arrienh (09)
Dijaus 12 de junh
20h30
Sala deras hèstas
Conferéncia musicala sus era Sent Joan e eras hèstas deth solistice d’estiu en eths Pirenèus Centraus dambe Matiu Faure e Domenge Barés. Seguida d’un temps d’escambis e un petit còp a béver.

Coledons (31)
Dissabte 14 de junh
Sala de hèsta deth Corèth
20h30
Conferéncia musicala sus era Sent Joan e eras hèstas deth solistice d’estiu en eths Pirenèus Centraus dambe Matiu Faure e Domenge Barés. Seguida d’un temps d’escambis e un petit còp a béver.

Sent Biat (31)
Diluns 16 de junh
Escòla
9h – 16h
Mediacion sus eth tèma dera Sent Joan en Comenge e talhèr de sons primitius.

Lombrèrs (65)
Divendres 20 de junh
Sala deras hèstas
19h
Conferéncia musicala sus era Sent Joan e eras hèstas deth solistice d’estiu en eths Pirenèus Centraus dambe Matiu Faure e Domenge Barés. Seguida pera cremada deth har.

Cassanha (31) (en cors de validacion)
Dissabte 21 de junh
19h
Conferéncia musicala sus era Sent Joan e eras hèstas deth solistice d’estiu en eths Pirenèus Centraus dambe Matiu Faure e Domenge Barés. Seguida d’un temps d’escambis e un petit còp a béver.

Marsolans (31)
Diluns 23 de junh
Escòla
9h – 16h
Mediacion sus eth tèma dera Sent Joan en Comenge e talhèr de sons primitius.

Giròsp e Golho (31)
Dissabte 28 de junh
Cap dera Lana
Era hèsta de Sent Joan
A compdar de 17 h : talhèr de manipulacion de halahs (adultes) e talhèr de sons primitius (gafets)
19 h : aperitiu animat per Bouilleurs de Sons (concèrt/bal)
Minjar e béver sus plaça.
22 h : qu’alugam eth har.
22h30 : seguida deth concèrt/bal dambe Bouilleurs de Sons.



Hestau tot gratuit organizat peth Ostau Comengés dambe era ajuda dera Region Occitania Pirenèus Mediterranèia, deras comunatauts de comunas Cadira Garona Salat, Còr e Costalats deth Comenge, Nesta-Varossa e Pirenèus Haut-Garoneses e era comuna d’Aspèth.
En partenariat dambe eras comunas d’Aspèth, de Botz, de Cassanha, d’Esbarèish, de Lombrèrs, de Sent Lari e Bonjan, eths comitats deras hèstas de Cassanha, de Coledons, d’Esbarèish, de Giròsp-Gollho, de Lombrèrs, dera associacion La Bethmalaise, Eth Cercle Occitan deth Coserans, eth Groupement d’Activités Culturelles de Sent Lari e Bonjan, eth Musèu deth Aurinhacian e dera associacion Saint-Jean d’Eycheil

Arrensenhaments : mathieu.faure@ostaucomenges.org / 06 33 02 42 10.

Dissabte 10 de mai
9h – 12 h
Libreria La Mousson

Dedicàcia e presentacion deth libe Histoire du Couserans, un pays pyrénéen méconnu

en preséncia deths autors Gérard Tougne e Jean-Paul Ferré. Aquera publi-cacion que hè eth bilanç deras coneishenças actualas sus aqueth país mau conegut, dambe, peth prumèr còp, un estudi istoric globau, deras originas deth Coserans dinc ath dia de aué.

Dimècres 14 de mai
19h
La Cafetière

Aperò Istòria

Que mos arretrobam ara Cafetière en un ambient descontractat dambe Claude Vandergheynst e Matiu Fauré.
Aqueste còp, que vam parlar deth lop a travèrs eras istòrias, eths condes e eras legendas deth Comenge e dera Val d’Aran.
Gratuït
Organizat pera Cafetière, en partenariat dambe Eth Ostau Comengés laguens eth projècte europenc Tramontana.

Dissabte 17 de mai
20h30
Sala deras hèstas

Serada condes

Serada condes, en francés e en occitan per Joan Pau Ferrèr e acompanhat en musica per Domenge Barés. Era serada que’s perseguirà dambe un còp a béver e venta de pastisserias.
Entadra : 12 € (- 12 ans 8€)
Arreservacion : 06 12 23 96 33

Maison deths Joenes e dera Cultura

Eras encontradas dera Pastorala : eth programa deth mes.

Diluns 12 e 26 de mai – 17 h : encontrada ath torn dera lenga e dera cultura gascona ara MJC.
Cada dimars 12 h – 14 h : jòc de quilhas de nau.
Divendres 23 de mai : serada truc i flor a Astòs ( a confir-mar)

Informacions mès precisas : 06 75 08 85 20 / pastorala31@gmail.com

Cada dimars
18h30 - 20h30
Sala deras hèstas

Los Dançaires de Bossens

Talhèr setmanèr de danças tradicionalas occitanas, entà debutants coma confirmats, organizat peths Dançaires de Bossens.
Contact e informacions : 06 74 97 35 10 / 05 61 90 16 72.

Dijaus 15 e 22 de mai
La Cafetière
17 h – 18 h

Que parlam gascon

Talhèr de conversacion que s’adreça aths que parlan occitan un bricalh, plan, dambe passion o que'n son pècs e qu'an enveja d'arretrobà's, entà partatjar eth plaser de discutar e d’escambiar sus subjèctes variats ena lenga deth país. En tota simplicitat e en un ambient conviviau.
Animat per Matiu Fauré.
Arrensenhaments, inscripcions :
lacafetiere.aurignac@gmail.com / 06 76 68 59 43

Divendres 2 e 16 de mai
Espaci Joenessa dera M.J.C - 1 bd Charles de Gaulle
17h30 - 19h30

Talhèr d'Occitan Gascon

Talhèr conviviau basat sus era discussion, jòcs e exercicis, entà practicar eth gascon de faiçon agradiva e participativa e en tot (tornar) descobrir ua cultura amagada.
Alternància entram descobèrta e explicacion dera lenga e oralitat blossa.
Animat per Matiu Fauré

Prètz : 130€/an (prètz en baishar)
Organizacion : M.J.C. de Sent Gaudenç, en partenariat dambe Eth Ostau Comengés.
Contact : 05 61 94 66 45 / info@mjc-st-gaudens.org / https://www.mjc-st-gaudens.org /
mathieu.faure@ostaucomenges.org