Alienòr de Comenge que nesquec en 1298. Qu’èra era hilha de Bernat VII, comte de Comenge e de Laura de Montfòrt. Ueitau mainada, qu’èra destinada a hèr monja, mès eth son oncle qu’intervenguec entà maridar-la en 1324 dambe Gaston II, comte de Foish. Qu’avia 26 ans eth nòvi n’avia pas que 14. Qu’averen un hilh, Gaston, que venguec Fèbus. Gaston II que passava eth temps a guerrejar e que deishèc au mens quate mainatges de darrèr era bòrda (1). Après era sua mòrt en 1343, Alienòr que prenguec era regéncia en tot protetjar eths drets deth hilh (qu’a pas que 12 ans) e era independéncia deth comtat. Que hec véder ua gran abiletat.

Hòrt letrada, qu’assegurèc ua educacion de tria ath hilh. Atau que comandèc era redaccion en occitan de L’Elucidari de las propietats de totas res naturals, la prumèra enciclopedia vertadèra d’Euròpa. Que s’ocupèc tanben de maridar eth son hilh a Anhès de Navarra. Gaston III (Fèbus) vengut comte, qu’avia un gran respècte e ua hòrta hidança de cap a sa mair : Alienòr que contunhèc d’assegurar era gestion deras finanças, qu’èra associada ath govèrn deth comtat, que cosignava cartas dambe Gaston... dinc ara sua mòrt en 1369.
(1) mainat de darrèr la bòrda : bastard


Anna-Pèir Darrées

Aqueth mot qu’ei plan conegut, e tanplan se parlatz pas gascon, que parlatz solide deras marsoulades en francitan. Que ven deth mes de març e que correspon ath temps qu’avem en aquera sason : granissa, lecadas de nèu, ploja e solel, e artescolan o arc de Sent Martin. Aquera nèu non dura pas longtemps, qu’ei lèu honuda, coma era de heurèr, « qu’era garia s’empòrta dambe eth pè ».
Un mes estranh, dangerós o entre miei, que pòt èster doç coma mossagaire s’escotam eths Larbosteses : « Març, marçolin, cara de mostin ».
Qu’ac vedetz, eth nòste gascon non manca pas d’imaginacion entà crear declinasons a partir d’un arradic coma « març ».
Era hèsta deth Dimars Gras qu’ei passada a Margràs, en efèt qu’ei eth mes de Carnaval e « jamès non veiràs qu’entà Margràs era lua non sia de tornà’s »...
Ena Tèrra Hauta deth Larbost, ath torn deths calhaus d’Arriba Pardin o de Magràs, era Setmana Grassa qu’a vist tant de huecs, de danças magicas e sexualas e autes « ganhòlis », venguts tot dret dera preïstòria e conservats dinc ara entrada deth sègle XX^au...
Mars, diu solari, Carnaval, hèsta de huec e dera reneishança, eth Zodiac que’s daurís dambe eth solelh qu’entra e que travèrsa era constellacion deth marran (ariès), signe de huec per excelléncia… Mars qu’alanda un nau cicle, dambe eth equinòcci de printemps que sona era renavida dera natura e qu’anóncia era fertilitat de tot çò que neurís o que balha era vita.

En gascon coseranés qu’an creat un vèrbe marcejar, que vòu díguer aver un temps de març, hèr deras suas : « Se heurèr non heureja, març que marceja »… En Comenge de haut que digueram meslèu : « Se herevèr non hè sas herevetas, totis eths mesis que’n son corrossadis ».
Qu’avem tanben eth adjectiu « marcés » coma en aqueth arreproèr sangglaçant : « Pascas marcescas, tombas herescas ».
Aqueth nom de març, diu arroman dera guèrra, dera joenessa mès tanben deths pastors, qu’ei passat ath crestianisme dambe era figura de Sent Martin, legionari roman, sortit de Panonia, e que s’esquicèc un tròç dera manta entà balhar-la a un praube. Qu’ei eth contunhaire deth diu antic Mars/Arès. Pensatz bilhèu ara glèisa de Sent Pè d’Arès (Havars, vath deth Toch), arren de solide, mès eth culte de Martin qu’ei present en aqueth parçan, que trobam eth vilatge de Martissèrra e a Samolhan, era hont qu’eth sent hec chorrar per capvath era glèisa.
Que pensam tanben ath vilatge de Marsolans mès, aquiu tanben, qu’ei de mau saber se tireria o non eth son nom deth diu arroman.
En tot cas, qu’ei evident qu’eths dius aquitans Leherren e Sutuguius, topics deth Comenge, qu’ei assimilat a Mars pusque podem trobar ath torn deth Basèrt o de Sent Blancat autars votius a MARTI LEHERREN o a DEO MARTI SVTVGIO... E n’ei pas per arren tanpòc se i a pas mau de sanctuaris o de toponimes Sent Martin a tocar deths endrets on descobriren aqueres autars. E tot cas que vos arrecomandam d’anar véder era novèla exposicion en Musèu Arqueologic Departamentau de Sent Bertran de Comenge Lugdunum des Convènes une capitale antique au cœur des Pyrénées, on veiratz, entre tot çò de mes, era arrica colleccion d’autars votius, hont essenciala entà comprénguer era istòria religiosa e sociala comengesas e tanben eth trofèu augustean.
www.haute-garonne.fr/service/le-musee-archeologique-departemental

PASSA-PÒRTS : AQUIU QU’AVETZ TOT ETH PROGRAMA !

Diluns 24 de març

Jornada deths Gafets (entaths collegians e liceans) Visita dera collegiala Sent Pèir, iniciacion aras quilhas gasconas, concèrts d’Agathe Tiné e de Primaël Montgauzí. Dambe era ajuda de D’Arts e d’Oc.

Dimars 25 de març

20h30 - Cinemà Le Régent Projeccion de dus filmets en occitan (ST en francés)
Bota’t-i pan ! (Marco Farré - Eth Ostau Comengés) Dambe aqueth film, que vatz (tornar) descobrir eths arrepasses de bèth temps a. Deth dejunar ath sopar, deras verduras ara carn, deths arrepasses aths vrespalhs, eras mòdas alimentàrias de bèth temps a que vos seràn condadas peras personas qu'an encara aqueth saber. Eth minjar de tot dia, eths arrepasses de hèsta, plats deths mes excepcionaus coma deths mes simples : tot que vos serà explicat e en detalh. Deishem-mos portar peths mots e peras savors dera codina gascona…

Ací, que la hèm levada (Mathieu Fauré - Eth Ostau Comengés) Se vos digui « crostada », se pensatz autanlèu a ua pasta fulhetada ? Quin conformisme ! Ara junta deth Comenge, deth Coserans e deth Volvèstre, que's hè levada. A Bèthhag, a Cassanha o encara a Cediròus, codinèras e gormands que mos luira eths secrets d'aquera còca que pareish de bon hèr mès que demanda ua longa preparacion e un saber-hèr deths mès fines. Aquera còca, daurada coma eth solelh, que simboliza era convivialitat, era comunautat e ua faiçon de celebrar un particularisme plen de doçor e de savor… De qué balhar-vos hame de tastar-la ! Prètz : 7 €

Dimècres 26 de març

de 14h à 17h - Rendètz-vos devant eth Ofici de Torisme
Jòc de pista ara descobèrta dera collegiala Sent Pèir.
Se coneguetz (ath solide) Sent Gaudenç, era sua istòria e eths sues monuments ? E justament, perqué era vila s'apèra atau ? Qui èra aqueth famós Gaudenç ? Descobèrta devath era fòrma d’un jòc de pista dera collegiala e de sons tresòrs (de quines còps de non pas créder) en companhia de Mathieu Fauré e de Marco Farré, especialistas deth patrimòni comengés. En occitan e/o en francés. Inscripcion obligatòria, plaças limitadas. Prètz : 5 €

17h - Cinéma Le Régent Concèrt de Primaël Montgauzí, « Languiment » Autor, compositor e interprèta, Primaël que canta en gascon, mès tanben en catalan e en espanhòl. Que tira era sua inspiracion ena musica deth torn dera Mediterranèia (fado, rumba catalana e cançon orientala) mès tanben dera America latina (trova, bossa nova), en tot cercar a desvelà'i eths sentiments deths mès personaus aths mès universaus, en tot díguer eths corents que travèrsan eth monde e eth nòste temps, entre marmostejadís e crida, desesper e hame de combàter, dolor e doçor. O quin era defensa dera lenga occitana se hè miralh de totes eths combats entà preservar era diversitat culturala e naturala deth mon. Entrada gratuita tant que i auja plaças.

Dijaus 27 de març

9h à 12h Animacion deth mercat, dambe Guilhèm çò qui èm, cridaire public.
Guilhèm que serà peth mercat dambe un misteriós libe-portatiu en anar ara encontra deth monde, dambe qui discuterà en occitan o en francés. Que serà era ocasion de'n saber mès sus era lenga d’òc e de (tornar) descobrir eths mòts que hèn era riquessa deth nòste gascon. En fin de maitiada, eth nòste cridaire de carrèras que herà ua arrestitucion deras encontras peth mercat e en cafè C’Gérôme, a tocar dera collegiala. Tanlèu eth dijaus d'abans, participatz ara cridada en tot deishar eras vòstas expressions o eths vòstes mòts en gascon en çò deths comerçants partenaris.

Divendres 28 de març

18h - Mediatèca intercomunala
Espectacle L’Occitanie pour les nuls Se sabetz qu'eths trobadors an inventat eth rap ? Qu'eth autor deth Se Canta èra hòl ? O qu'eths cans parlan eth occitan ? E sustot se sabetz que tot çò que i a ath devant ei vertat ? Dambe eth son umor, era sua musica (e ua bona dòsa de maishanta he...), Florant Mercadier que conda era istòria dera Occitania, era petita e era grana. Mès promés, jurat : tot qu’ei vertat ! Entrada a gratis tant que i auja plaça. Arreservacion obligatòria.

Dissabte 29 de març

9h30 - Acuelh ath Cube Estagis de dança, musica e cant occitans (sus inscripcion) (12h30 - dinnar tirat dera museta)

Acordeon diatonic, 10h à 17h - Maison Chappert Yann Espouy que vos invita a explorar eth repertòri deth cèrcle circassian, un genre musicau arric de ritmes e de melodias. Que siatz debutant(a) o confirmat(da), que serà era ocasion d'aprénguer aires navèths, en tot desvelopar era vòsta tecnica e eth vòste sens deth collectiu. Ath programa : descobèrta deth cèrcle circassian (introduccion e aprendissatge d’un tèma dambe eths sues arritmes complèxes), apregondiment deras tecnicas deth jòc, jòc en grope e interaccion musicala e conselhs personalizats. Prètz : 25 €

Cant polifonic - 10h à 17h - Maison Chappert Régis Latapie qu'a popat eth cant polifonic e collectiu dempús tot gafet. Que vos propòsa d’explorar eth univèrs deras polifonias de transmission orala de Biarn e de Bigòrra. Aqueth estagi qu'ei proposat aths cantaires de totes eths nivèus que son interessats entà trobar vias de progression e entà tastar ath son collectiu. Pas besonh de nada coneishença musicala. Eth aprendissatge qu'ei progressiu e ara aurelha. E tanben que seràn abordats practicas simplas e ludicas dera respiracion entà trobar o tornar trobar era energia pregonda, eth plaser deth gèsta vocau. S'aimatz cantar en tot deishar-vos atrapar, s'avetz hame d'explorar pistas vocalas navèras e de descobrir un arrepertòri de cants polifonics, aqueth estagi que vos ei arreservat ! Prètz : 25 €

Danças de Catalonha, 10h a 15h30 - Le Cube Joan Codina que mos ensenherà duas danças deras mès importentas ena tradicion catalana e que son ara deras mès practicadas peths Países Catalans : era sardana e era jota. Qu'auram tanben eth temps d’abordar d’autas danças catalanas mens conegudas entà èster prèstes entath bal deth ser que serà animat peth son grope Mirabèl. Prètz : 15 €

A compdar de 13h30 - Cinéma Le Régent Qu’avetz dit Sciéncia Ficcion ? Escape game (sus arreservacion) Sauvatz Lenà e Joan ! Venguetz ajudar eth dues eròis a tornar en nòste espaci-temps ! Ua mission de secors qu'ei prevista cada 45 mn. Entà èster sigur(a) d'aver ua plaça, hètz-vos mercar.

Presentacion de dus libes de sciéncia ficcion En aunor, Lo silenci deu Pic de Mieidia e Rodeo preïstoric. En partenariat dambe eras edicions Reclams.

S'eths extraterrèstras existan de vertat ? Conferéncia d’Anne-Pierre Darrées, 14h30. Era sciéncia ficcion qu'invita de còps extra-terrèstras. S'existan de vertat ? A qué semblan ? Coma hèn entà comunicar ? Que vam hèr eth punt deras coneishenças scientificas actualas.

Peçòta en occitan, 16h30. Que vos convidam a un moment de teatre dab ua peçòta escriuta e jogada peth talhèr d’occitan dera MJC de Sent Gaudenç

18h - Cinéma Le Régent Cantada
Que balham arrendetz-vos aths cantaires debutants o confirmats entà partatjar un moment de convivialitat e de cultura gascona. Alavetz s’avetz cantèra, ja podetz vénguer cantar ! Era cantada que contunharà ath Cube.


A partir de 19h - Le Cube CANTADA, ARREPÀS GASCON, BAL

MIRABÈL Venguts de Catalonha e amoroses dera cultura occitana, eths musicians de Mirabèl que propòsan un bal qu'explòra tota era Occitania, entà ensenhar aths Occitans pèças de còps mau conegudas deth son arrepertòri. Entre cèrcles circassians, polcàs, mazurcàs que travèrsan eth continent, o borrèias, arrondèus, sauts tipics d'un parçan, Mirabèl qu'aufrís un viatge instantanèu de cap ara hèsta occitana entaths dançaires e amators, e en tot ensenhar que Catalans e Occitans an plan de causas en comun !

LICOTISSA Licotissa (gormandisa en gascon), qu'ei un duò enrasigat ena tèrra gascona e qu'ei enlobit pera musica a dançar. Engormandidas de divèrsas fòrmas d'arrondèus, Mathilde e AnneLise que s'enbriagan autan-plan d'autas danças, que sian de Gasconha o de quauque lòc mes. E coma boniquerias, que mos partatgeram aqueth arrepertòri qu'aliga tradicion e composicion e que vo'n poiratz assodorar de dançar !


Prètzes : arrepàs + bal = 30 €
arrepàs + bal + estagi dança = 40 €
arrepàs + bal + estagi diatonic o cant = 50 €
bal tot sol = 12 €, 7 €

Inscripcions obligatòrias entara visita dera collegiala, ath espectacle de Florant Mercadier, aths estagis e ath arrepàs abans eth 26 de març.

En linha per Hello Asso.
https://urlz.fr/tnLI
Contact arreservacions :
Maïté : 06 34 95 71 22
@ : m.sarrailh@laposte.net

Mès d'informacions, clicatz ací

Dimars 4 de març
17h
Square Lauret

Cantada e danças peths mainatges dera escòla bilingua de Luishon

Informacions mès precisas : 06 75 08 85 20 / pastorala31@gmail.com

Maison deths Joenes e dera Cultura

Eras encontradas dera Pastorala : eth programa deth mes.

Diluns 3, 17 e 31 de març – 17 h : encontrada ath torn dera lenga e dera cultura gascona ara MJC.
Cada dimars (Plantièr deth Casino) 12 h – 14 h : jòc de quilhas de nau.
Divendres 21 de març : serada truc i flor (Mont (65)).
Informacions mès precisas : 06 75 08 85 20 / pastorala31@gmail.com

Cada dimars
18h30 - 20h30
Sala deras hèstas

Los Dançaires de Bossens

Arrepresa deth talhèr setmanèr de danças tradicionalas occitanas, entà debutants coma confirmats, organizat peths Dançaires de Bossens.
Contact e informacions : 06 74 97 35 10 / 05 61 90 16 72.

Dijaus 6 e 20 de març
La Cafetière
17 h – 18 h

Que parlam gascon

Talhèr de conversacion que s’adreça aths que parlan occitan un bricalh, plan, dambe passion o que'n son pècs e qu'an enveja d'arretrobà's, entà partatjar eth plaser de discutar e d’escambiar sus subjèctes variats ena lenga deth país. En tota simplicitat e en un ambient conviviau.
Animat per Matiu Fauré.
Arrensenhaments, inscripcions :
lacafetiere.aurignac@gmail.com / 06 76 68 59 43

Divendres 7 e 21 de març
Espaci Joenessa dera M.J.C - 1 bd Charles de Gaulle
17h30 - 19h30

Talhèr d'Occitan Gascon

Talhèr conviviau basat sus era discussion, jòcs e exercicis, entà practicar eth gascon de faiçon agradiva e participativa e en tot (tornar) descobrir ua cultura amagada.
Alternància entram descobèrta e explicacion dera lenga e oralitat blossa.
Animat per Matiu Fauré

Prètz : 130€/an (prètz en baishar)
Organizacion : M.J.C. de Sent Gaudenç, en partenariat dambe Eth Ostau Comengés.
Contact : 05 61 94 66 45 / info@mjc-st-gaudens.org / https://www.mjc-st-gaudens.org /
mathieu.faure@ostaucomenges.org

Dissabte 8 de març
Plaça deth Heriu / Musèu deth Aurinhacian

CARNAVAL QU’EI ARRIBAT A AURINHAC

11h : PATTI Era Papetèra (passa-carrèra d'ua monaca giganta peth mercat) dambe era Cia Grande Bouche.
13h : Talhèr de plancartas (doleàncias et reivendicacions entath 8 mars).
15h : Rendètz-vos ath Musèu deth Aurinhacian entath depart deth passa-carrèra.
18h : Jutjament de Mr Carnaval en petit heriu.
(18H ara Cafetière estria dera exposicion de Weronika sus eth Carnaval & ua projeccion debat ath Ciné Donjon a 20H30).

Minjar e béver sus plaça.

Arrensenhaments : lacafetiere.aurignac@gmail.com / www.lacafetiere-aurignac.fr/

Organizat pera Abadia.

Dissabte 22 de març
Sala deras hèstas

Iniciacion e bal tradicionau dambe Broc et Bruch e Les Tabayots

17h - 19 h : iniciacion aras danças, animada per Los Dançaïres de Boussens.
20 h : bal tradicionau dambe dus gropes : Broc et Bruch, Les Tabayots.
Entrada : 10 €
Organizat per Los Dançaïres de Boussens.

Divendres 4 d’abriu
20h
Cinemà Les Variétés

Passa-Pòrts n’ei pas acabat, eth hestau après eth hestau !

Projeccion de dus cort-metratges en gascon, sostitolats en francés
De Cornudèra a Palomèra (39 mn, Jean-Paul Ferré – 2010)
Sinòpsis : Era montanha de Cornudèra-Palomèra qu’ei a chivau entrameras vaths deth Arbàs e era Vathlonga, entre Comenge e Coserans. S’aqueras montanhas son aué eth domènis deths pastors e deths caminaires, bèth temps a, eths de Galèi, de Portèth, de Milhars, de Herrang e de Shenhe que i anavan entà hèr pèisher, hèr carbon, caçar o tirar glaçar e dançar tanplan…
www.youtube.com/watch?v=I1Vu967c4y4&t=7s

Eth Canarí, mès qu’un club d’arrugbí, (36 mn, Mathieu Fauré – 2024)
Sinòpsis : Eth Club Atletic Pratenc, Canarí entaths intimes, qu'ei era « esquipa de rugbí » emblematica de Prat e Bonropaus. Plan mès qu'un divertiment, qu'ei, entad aquera vilòta deth Coserans, autanplan un pilar dera sua identitat, un importent vector de coesion sociala mès e tanben eth revelator d'un esprit gascon encara emprenhat. Ara velha deth son centenari, ancians jogaires que tornan sus era sua istòria, e que mos liuran anecdòtas savorosas, sovenirs plan mès intimes. Se mos parlan d’espòrt, que mos ensenhan tanben ua vertadèra escòla dera vita e de convivénvia.

Seguit d’un escambi en preséncia deths arrealizators

Organizat peth cinemà Les Variétés, en partenariat dambe Eth Ostau Comengés

Dissabte 12 d’abriu
Sala deth Castèth e sala deth Estadi

Jornada Occitana

11h45 : arrepàs tirat dera museta entaths estagiaris qu’ac vòn
12h30 : arcuelh/cafè deths estagiaris
13h-17h : estagi de boha dambe Arnaud Bibonne. Sol-do. 2 ans de practica. Sala deth Castèth (Meria).
13h-16h : estagi de dança. Sala deth Estadi.
19h : sala deth Estadi. Apero/Cantada
20h : Arrepàs.
21h : gran bal dambe 2 duòs : Arnaud Bibonne-Camille Raibaud e Nau honts (Agathe Tiné e Julien Denard).
Beveder.
Pausa gormanda aufrida.

Prètz:
- Estagi de boha 25€. Estagi + bal 35€
- Estagi de dança 25€
- Arrepàs + Bal : 25€
- Bal tot sol 12€

Arreservacion abans eth 9 d’abriu ath 06 34 95 71 22 per H-Asso
Organizat per Dançam