Que conegem totes Montespan pr’omor dera famosa marquesa favorida de Loís XIV. Mès n’i a pas sonque eth castèth dera familha d’Espanha (Montespan que seria ua deformacion de Mont d’Espanha), installada en 1235 e proprietària dinc a 1995. Que i a, desempús 1140, un molin d’aiga que hèva haria. Vertat qu’ei, eths molins que s’espandissen en França entram eths sègles X^au e XIII^au. Aqueth molin qu’a arròdas planèras (e non pas verticalas), ua tecnologia grèca que data de dus sègles ab. J.-C. N’ac sabem pas tostemps : ath nòrd de França, eths molins qu’an arròdas verticaus tà emplegar eth pes dera aiga, e ath sud qu’an arròdas planèras tà emplegar eth shisclat dera aiga (eras arròdas que viran mès viste) – aqueste procediment qu’anóncia dejà eras turbinas. Era diferéncia que ven deth emplec deth espaci : ath nòrd que desbosigan, que canalizan eths arrius, qu’espleitan eths espacis e qu’an besonh molins de grana poténcia. Nosauts, que guardam ua espleitacion mès familiala.
Claudine e Didier Gontier qu’an arrehèt eth molin e que propòsan de visità’u (prénguer rendètz-vos).


Anna-Pèir Darrées

Malerosament qu’ei ua expression qu’avem pas acabat d’enténer dambe eth cambiament climatic… Eths printemps que son de mès en mès banhats mès après, passat Sent Joan, era calor que mos destimborla. En efèt, ara eth estiu que sembla installat a de bon, era sason deth « caumàs » que comença. Eth « caumàs », « caumiàs » o « calimàs », qu’ei aquera calor d’estiu, tan fòrta qu’avem era impression de mos prénguer un còp de barra darrèr eth cogòt. Que podem tanben parlar de « calorassa ». En Tresòr deth Felibritge que trobam d’autas variantas deth mot : « calinàs », « carinàs », « gaumàs », «escaumassi ». En occitan, qu’ac sabetz, quan s’acaba per -às o per -assa, que vò díguer qu’ei cargat, qu’ei intense. Qu’ei un augmentatiu entà díguer ua calor, ua brava calor, ua calor qu’ei de mau suportar e que mos estofa.
Que podem díguer alavetz qu’aquera calor que mos « ensuca », que vòu díguer que mos tusta talament que semblam coma anestesiats, coma arralentits. Que mos sentièm fatigats, « pachòcs », « empachocats ».
Que diguem tanben « que hè lèg » o « que hè maishant », vòu pas díguer que hè maishant temps, ath contrari, que pòrta aquera idèia de calor pesanta que pòt anonciar ua bona periglada e un brave eslavàs.

Qu’avetz bilhèu entenut coma jo era expression « que pica eth solelh » o « que pica Mahomet » o encara « que tusta Mahomet » expression qu’ei interessenta en pr’omor qu’associa eth profèta deth islam ath solelh. Aquera personificacion o divinizacion que poiria èster un vielh arresson d’un culte solari mès vielh que’s mantengueria ath amagat en eths arrites contemporanèus.
Que’m brembi cada an ath moment deth Còrpus dera istòria deth nòste amic Bernat Ménétrier que’s bremba encara dera formula deth occitanista Renat Jurié quan parlava dera procession deth Còrpus a La Landa (País Tolosan) : « Le rictor que passeja le Sant Solelh ». En efèt, que sia ath moment dera elevacion pendent era missa o ath moment deras processions deth Còrpus (Hèsta de Diu), era bèra ostia qu’ei un « pan de vita » mès tanben un « solelh de justícia », simbolicament levat peth caperan entara eucaristia o eth Sent Sacrament passajat devath eth subercèu per carrèras flocadas de totas eras colors. A Prat, en mès deras flors, que calia eishéner linçòus blancs per devant eras maisons entath passatge dera procession.
Enguan justament, era hèsta deth Còrpus qu’èra eth 22 de junh, a tocar de Sent Joan. Que podem hèr un parallèle significatiu dambe ua auta procession, era dera « rodella », ath mes de julhet, entara hèsta d’Arles de Tec, en Vallespir. Totas aqueras hèstas d’estiu qu’encuadran era de Sent Joan, que son tanben figuracions deth solelh poderós, celebracions deths cicles dera natura e rites qu’apèran era abondància deras arrecòltas.
En tot cas, qu’ac sabem ara, n’ac volem pas tròp véder, mès aqueras calorassas n’aneràn pas en baishar... Que’s pòsa donc era question de çò que cau hèr entà endravar aquera corsa hòla… Entà adaptar-mos que va caler tornar, qu’ac volham o non, a ua vita mès umbla e mès ligada ara natura e pensar a ua faiçon de trebalhar que tenga compde deth solelh e deth caumàs. Qu’arribam ath punt de limita e crompar climatisators n’ei pas mès era solucion...



Matiu Fauré

Dimenge 20 de julhet
10h-18h

Salon deth libe, dambe era preséncia deth Ostau Comengés.

Dimenge 20 de julhet
9h30-18h

Salon deth libe, dambe era preséncia deth Ostau Comengés

Dambe eths autors Joan Pau Ferré e Gérard Tougne.

Dimenge 27 de julhet
9h-19h

Salon deth libe, dambe era preséncia de Joan Pau Ferré

Dissabte 2 d’aost
18h30

Conferéncia sus era Istòria deth Coserans

Dambe Joan Pau Ferré e Gérard Tougne

Organizacion : comuna de Portèth de Aspèth.

Dijaus 7 d’aost
21h
Larèr d’Èrce

Projeccion de Fragments de vies ercéennes (1997 – 2005) : un film de Jean Fauret

Seguida dera presentacion de tres libes per Joan-Pau Ferré, autor : dus libres de condes audiò e bilingües Condes deth Coserans, Condes deth Comenge e d’Aran – e Histoire du Couserans : un pays pyrénéen méconnu, edicion Le Pas d'Oiseau.

Divendres 8 d’aost
20h30
Sala d'animacion (darrèr era meria)

Presentacion de 3 libes peths sues autors

- Ceux des montagnes : portraits d'Aulus et d'Ercé en Couserans, d'Estela Galin Harris, edicion Pas d'Oiseau
- Cants tradicionaus en Coserans, d'Estela Galin Harris
- Un amour de guerre, un libe de Joan Fauret, edicion Do Bentzinger

8 e 9 d’aost

Hèsta de Guaus

Divendres 8 d’aost
Arrepàs dera hèsta (res. 06 46 80 74 02) e concèrt Gypoètes Trapus (cançons deths Pirenèus) e Gais Rimontais (banda)

Dissabte 9 d’aost
Bal occitan dambe eth grope Estela (gratuït - Foodtruck sus plaça)

Dissabte 9 d’aost
16h

Hestau Sons de Garona

Espectacle Condes deths Pirenèus, dambe Joan Pau Ferré, acompanhat per Domenge Barés.

Deth 14 ath 17 d’aost

HÈSTA GASCONA - Fauna e flòra pirenencas

- Dijaus 14 : cantada (gratuït)
- Divendres 15 : cantada e bal gascon dambe eths musicians deth Comenge (gratuït)
- Dissabte 16 : bal dambe Plume, la Mal coiffée, Orchestrina Trama (gratuït)
- Dimenge 17 : concèrt dambe Es Airetères e Rambalh (5 €)

Pendent eths 4 dias, descrobiètz tot un hèish d’animacions : espectacles, conferéncias, exposicions, salon deth libe, jòcs, concorses, passa-carrèra, estagis, iniciacion ath gascon, teatre, etc.

Eth programa complet : https://lahesta.com

Organizat pera Pastorala.